قوانین و مقررات

آئين كار ساختمان , تجهيزات و ايمني سردخانه مواد خوراكي

 مقدمه

 آدمي از دير باز با بهره‏گيري از سرماي طبيعي براي نگهداري مواد خوراكي آشنا بوده و از آن بهره مي‏گرفته است .  با افزايش تجربه و دانش آدميان و گسترش بهره‏گيري از دانش‏ها و فنون كم كم بهره‏گيري از سرماي مصنوعي جاي خود را در صنعت نگهداري مواد خوراكي باز كرد و روز به روز بر گستره اين بهره‏گيري افزوده گشت تا جايي كه امروزه افزون بر يخچال‏هاي خانگي و سردخانه‏هاي كوچك و بزرگ شمار بسياري از وسائل ترابري مانند كاميون‏ها , واگن‏هاي راه آهن , كشتي‏ها و هواپيماها براي جابجايي مواد خوراكي داراي تجهيزات سرمازائي هستند كه مي‏توانند دماي فرآورده‏ها را به ده‏ها درجه زير صفر كاهش داده يا فرآورده‏هاي منجمد را در چنين دمايي طي هزاران فرسنگ ترابري از مراكز توليد به مراكز مصرف نگهدارند . 

 از آنجا كه هميشه و در هر زمينه بهره‏گيري بهينه از نيروي انساني , تجهيزات و سرمايه‏گذاري‏ها مستلزم رعايت موارد علمي و تجربي روز مي‏باشد براي راهنمايي كساني كه آهنگ ساختن سردخانه‏هاي تازه را داشته و يا آنهائي كه مايل به بهره برداري بهينه از سردخانه‏هاي موجود خود با انجام تغييراتي بر پايه دانش‏هاي روز هستند به تدوين اين آئين كار پرداخته شده است . 

 

 

آئين كار ساختمان , تجهيزات و ايمني سردخانه مواد خوراكي

  1.ـ هدف

 هدف از تدوين اين آيين كار تعيين ضوابط كلي مربوط به ساختمان , تجهيزات و ايمني سردخانه‏هاي ثابت مي‏باشد . 

  2.ـ دامنه كاربرد

 اين آيين كار در مورد سردخانه‏هاي ثابتي كه به منظور نگهداري مواد خوراكي با بهره‏گيري از سرماي مصنوعي ساخته مي‏شود و حجم مفيد آن بيش از 4000 متر مكعب مي‏باشد كاربرد دارد¹

  3.تعاريف و اصطلاحات

 در اين آيين كار واژه‏ها و اصطلاحات با تعاريف زير به كار برده مي‏شود :

 3 ـ 1 ـ سردخانه ثابت ـ سردخانه ثابت مجموعه‏اي است از ساختمان و تجهيزاتي كه بتواند شرايط ويژه نگهداري مواد خوراكي و فاسد شدني را عمدتأ از نظر دما و دمه نسبي و در صورت لزوم ساير شرايط مورد نياز تأمين كند .  سردخانه ثابت بر پايه محل ساختمان و نوع بهره برداري از آن ممكن است به نام‏هاي زير خوانده شود :

 3 ـ 1 ـ 1 ـ سردخانه ذخيره‏اي ـ اين سردخانه نزديك به مراكز مصرف و يا توليد ساخته مي‏شود .  تنوع كالا در آن معمولا زياد نيست و كالاي مورد نگهداري را مي‏توان نزديك به حداكثر ماندگاري ( عمر نگهداري ) توصيه شده در استانداردها و آيين كارهاي مربوطه در آن نگهداري نمود .  دفعات ورود و خروج كالا در اين نوع سردخانه كم مي‏باشد . 

 3 ـ 1 ـ 2 ـ سردخانه توزيعي ـ اين سردخانه در مراكز مصرف و يا نزديك به آن قرار دارد تنوع كالا و دفعات ورود و خروج كالا در آن زياد است . 

 3 ـ 1 ـ 3 ـ سردخانه مبادي ورودي ـ اين سردخانه در نقاط گمركي و مبادي ورودي كشور ساخته مي‏شود مدت نگهداري كالا در آن كوتاه است و ورود و خروج كالا در آن معمولا در بسته‏هاي بزرگ صورت مي‏گيرد . 

 3 ـ 1 ـ 4 ـ سردخانه توليدي ـ اين سردخانه در نقاط توليد يا تبديل محصولات كشاورزي و مواد خوراكي و توليد فرآورده‏هاي جنبي آن‏ها طراحي و ساخته مي‏شود . 

 3 ـ 2 ـ حجم مفيد نگهداري ـ به آيين كار شماره 3589 ايران ( محاسبه ظرفيت وزني سالن‏هاي نگهداري سردخانه مواد خوراكي ) مراجعه شود . 

 3 ـ 3 ـ دما و دمه نسبي ـ به آيين كار شماره 2199 ( شرايط فيزيكي نگهداري ميوه و سبزيجات در سردخانه و روش اندازه‏گيري آن‏ها ) و آيين كار شماره 3038 ايران ( اندازه‏گيري دماي مواد خوراكي منجمد ) مراجعه شود . 

 3 ـ 4 ـ طرح ساختمان سردخانه ـ عبارت است از نقشه بناهاي مورد نظر با توجه به كليه ارتباطات لازم بين بناهاي مختلف , ابعاد , موقعيت زمين , نوع و ويژگي‏هاي مصالح مورد استفاده . 

 3 ـ 5 ـ روش چيدن ـ به آيين كار شماره 3399 ايران ( روش چيدن كالا در سردخانه مواد خوراكي ) مراجعه شود . 

 3 ـ 6 ـ فاصله نگهدار ـ عبارت است از نوعي اجراي ساختماني به منظور تأمين فاصله بين ديوارها و بار چيده شده براي گردش مناسب هوا و پيشگيري از آسيب‏هاي احتمالي وسايل بارچيني به ديوارهاي عايق كاري شده سالن نگهداري در صورتي كه پيشگيري از آسيب ريزش بار به ديوارها نيز مورد نظر باشد مي‏تواند در اجراي ساختماني ملحوظ گردد .

 3 ـ 7 ـ باكس پالت ـ به آيين كار شماره 3603 ايران ( ويژگي‏هاي عمومي باكس پالت ) مراجعه شود . 

 3 ـ 8 ـ ليفت تراك ² ـ اين دستگاه يكي از تجهيزات موتوري مربوط به تخليه و بارگيري است و در صورتي كه در ساختمان اصلي سردخانه مورد بهره جويي قرار گيرد نيروي محركه آن بايد از نوع الكتريكي باشد . 

 3 ـ 9 ـ آمادگاه ـ عبارت است از فضاي مناسب و خنكي كه دماي آن با استفاده از تجهيزات مناسب در حد آسايش انسان (21 ـ 15) درجه سلسيوس تنظيم يافته و در آن اعمال مربوط به جور كردن , درجه بندي , بسته بندي , و ساير فرآيندهاي لازم متناسب با نوع مواد خوراكي صورت مي‏گيرد . 

 3 ـ 10 ـ پيش سردكن ـ عبارت است از سالني كه دماي كالا در آن با استفاده از تجهيزات سرمازاي مناسب در مدت زمان لازم تا مرز شروع انجماد كاهش مي‏يابد . 

 3 ـ 11 ـ تونل انجماد ـ عبارت است از سالني كه قدرت سرمازايي تجهيزات آن به اندازه‏اي باشد كه بتواند كاهش دماي كالا و عبور آن از مرحله حداكثر كريستاليزاسيون ³ را با سرعت مورد نظر انجام دهد^.4 

 3 ـ 12 ـ گربه رو ـ عبارت است از كانال‏ها يا لوله‏هاي تهويه كه براي پيشگيري از يخ زدگي و تورم خاك به ويژه در زير كف سالن‏هاي نگهداري زير صفر ايجاد و يا كار گذاشته مي‏شود . 

 3 ـ 13 ـ بلوكاژ⁵ ـ سنگ چيني با استفاده از قلوه سنگ در زمين زير كف سردخانه است تا از يخ زدگي و تورم خاك جلوگيري شود . 

 3 ـ 14 ـ ايستايي ـ عبارت است از بررسي و محاسبه اجزاي متشكله بناهاي سردخانه از نظر مقاومت مصالح و سازه . 

 3 ـ 15 ـ عايق رطوبتي ـ پوششي است از جنس نفوذناپذير در برابر آب مانند مواد قيراندود شده و غيره كه به منظور جلوگيري از نفوذ آب و رطوبت به عايق حرارتي و بنا بكار مي‏رود . 

 3 ـ 16 ـ عايق حرارتي ـ جنسي كه هدايت حرارتي آن كم باشد و براي كم كردن تبادل حرارت بين محيط خارج و داخل سردخانه از آن بهره‏گيري شود . 

 3 ـ 17 ـ بتن تراز ( مگر⁶ ـ عبارت است از لايه نازك بتني كه براي بدست آوردن سطح تمام شده صاف و تراز ريخته مي‏شود معمولا ضخامت اين بتن 10 ـ 5 سانتي‏متر و سيمان مصرفي در آن به مقدار 200 ـ 150 كيلوگرم در متر مكعب بتن مي‏باشد . 

 3 ـ 18 ـ موتور خانه ـ عبارت است از فضايي كه در بناي اصلي سردخانه احداث مي‏گردد تا بخش عمده‏اي از تجهيزات سرمازايي در آن نصب گردد . 

 3 ـ 19 ـ اتاق كنترل ـ عبارت است از بخشي از موتورخانه كه تابلوهاي كنترل سيستم سرمازا در آن نصب مي‏گردد . 

 3 ـ 20 ـ نيروگاه ⁷ ـ عبارت است از محلي كه مولد برق اضطراري براي توليد برق مورد نياز در موارد قطع برق شبكه در آن نصب مي‏گردد . 

 3 ـ 21 ـ اتاق ترانسفورماتور ـ عبارت است از ساختماني كه ترانسفورماتورهاي كاهش ولتاژ شبكه برق در آن نصب مي‏شود . 

 3 ـ 22 ـ اتاق شارژ باطري ـ عبارت است از ايستگاه شارژ باطري‏هاي ليفت‏تراك . 

 3 ـ 23 ـ بارانداز ( سكوي تخليه و بارگيري ) ـ عبارت است از محلي كه در جلوي راهروي ارتباطي و يا آمادگاه كه امكان سريع تخليه و بارگيري كالا را از كاميون‏هاي حامل بار فراهم مي‏كند . 

 3 ـ 24 ـ دستگاه متعادل كننده فشار هوا ـ عبارت است از وسيله‏اي كه براي ايجاد تعادل فشار هواي داخل و خارج سالن نگهداري مورد استفاده قرار مي‏گيرد . 

 3 ـ 25 ـ شاره سرمازا⁸ ـ عبارت است از ماده‏اي كه براي جذب گرما و توليد سرما در سيستم سرمازايي مورد استفاده قرار مي‏گيرد . 

 3 ـ 26 ـ كمپرسور ⁹ ـ عبارت است از دستگاهي كه موجب تراكم شاره سرمازا و افزايش فشار آن مي‏گردد . 

 3 ـ 27 ـ كندانسور¹⁰ ـ عبارت است از دستگاهي كه براي تقطير شاره سرمازاي خروجي از كمپرسور مورد استفاده قرار مي‏گيرد . 

 3 ـ 28 ـ تبخير كننده ¹¹ ـ عبارت است از دستگاهي كه در آن شاره سرمازا با جذب گرماي محيط تبخير مي‏شود . 

 3 ـ 29 ـ مخزن شاره سرمازا¹² ـ عبارت است از مخزن تحت فشاري كه در آن شاره سرمازا ذخيره مي‏گردد . 

 3 ـ 30 ـ مخزن جداكننده ¹³ ـ عبارت است از مخزن تحت فشاري كه براي جداسازي گاز از مايع شاره سرمازاي برگشتي از تبخير كننده بكار مي‏رود . 

 3 ـ 31 ـ كنترل‏ها ¹⁴ ـ عبارت است از تجهيزاتي كه براي راهبري خودكار در نقاط مختلف سيستم سرمازايي مورد استفاده قرار مي‏گيرد . 

 3 ـ 32 ـ تجهيزات و مواد يدكي ـ عبارت است از لوازمي كه در صورت از كار افتادن اجزايي از سيستم جايگزين آن‏ها مي‏شود . 

 3 ـ 33 ـ سيستم مركزي ـ عبارت است از يك واحد توليد سرما همراه با تجهيزات مربوطه كه سرماي مورد نياز كليه سالن‏هاي نگهداري و هر فضاي ديگري را تأمين مي‏كند . 

 3 ـ 34 ـ سيستم تك واحدي ـ عبارت است از واحدهاي توليد سرما كه به طور جداگانه سرماي هر يك از سالن‏هاي نگهداري و يا هر فضاي ديگر را تأمين مي‏كند . 

4. محل سردخانه

 در انتخاب محل سردخانه نكات زير بايد مورد توجه قرار گيرد :

 4 ـ 1 ـ دسترسي به جاده يا راه ارتباطي . 

 4 ـ 2 ـ دسترسي به آب ( اعم از آب لوله كشي , رودخانه , چاه و يا غير آن .) 

 4 ـ 3 ـ دسترسي به برق ( اعم از شبكه برق سراسري يا نيروگاه اختصاصي .) 

 4 ـ 4 ـ دسترسي به تلفن ( اعم از با سيم يا بي سيم و يا ساير وسايل مخابراتي .) 

 4 ـ 5 ـ دوري از تجمع مراكز زباله و جانوران مزاحم ( به ويژه جوندگان و حشرات موذي .) 

 4 ـ 6 ـ داشتن فاصله كافي از مراكز و واحدهايي كه به نحوي موجب آلودگي هوا و محيط مي‏شوند طبق ضوابط مراجع صلاحيت‏دار مربوطه . 

 4 ـ 7 ـ فاصله كافي از مسيل طبق ضوابط مراجع صلاحيت‏دار مربوطه . 

 4 ـ 8 ـ فاصله كافي از خط گسل شناخته شده زلزله طبق ضوابط مراجع صلاحيت‏دار مربوطه ( در هر صورت ضوابط ايمني در برابر زلزله بايد در ساختمان آن رعايت شود ).

5. طرح ساختمان سردخانه

 پس از انتخاب محل سردخانه با توجه به مندرجات بند 4 مهندس طراح بايد ساختمان اصلي , ساير بناها و محوطه را با در نظر گرفتن شرايط اقليمي و بر اساس حجم مفيد مورد نظر و رعايت موارد زير طوري طراحي كند كه ضمن استفاده بهينه از زمين نيازهاي سردخانه به بهترين وجه ممكن تأمين گردد . 

 5 ـ 1 ـ محاسبه مساحت زمين مورد نياز براي بناي اصلي سردخانه با توجه به موارد استفاده و حجم مفيد سردخانه و تعيين محل بناي اصلي , به علاوه بايد زمين كافي براي موارد زير نيز مد نظر قرار گيرد :

 5 ـ 1 ـ 1 ـ بارگيري , تخليه و مانور وسايط نقليه

 5 ـ 1 ـ 2 ـ پاركينگ

 5 ـ 1 ـ 3 ـ محل باسكول

 5 ـ 1 ـ 4 ـ ساختمان جنبي از قبيل نگهباني , سرويس‏ها و دفاتر

 5 ـ 1 ـ 5 ـ محوطه فضاي سبز

 5 ـ 6 ـ 1 ـ محل مسكوني براي كاركنان سردخانه در صورت امكان و مهمانسرا

 5 ـ 2 ـ نقشه بنا و محوطه سازي بايد به گونه‏اي باشد كه تسهيلات و نكات زير در آن رعايت شده باشد :

 5 ـ 2 ـ 1 ـ ورود و خروج وسايط نقليه باري به محوطه سردخانه , توزين كالا , تخليه و بارگيري به راحتي انجام گيرد . 

 5 ـ 2 ـ 2 ـ ساختمان‏هاي اداري , غذاخوري و سرويس‏ها ( دستشويي , دوش حمام , آشپزخانه و توالت ) داراي موقعيت و زيربناي مناسب باشد . 

 5 ـ 2 ـ 3 ـ ورود و خروج مراجعان و پاركينگ اتومبيل‏هاي آنان در محل مناسب به آساني انجام گيرد . 

 5 ـ 2 ـ 4 ـ محل پاركينگ براي دو دستگاه ماشين آتش نشاني به گونه‏اي كه در موارد عادي از اين محل استفاده نگردد در نظر گرفته شود . 

 5 ـ 2 ـ 5 ـ محل استراحت نگهبانان و رانندگان در جاي مناسب در محوطه بوده و محل مسكوني كاركنان خارج از محيط كار سردخانه باشد . 

 5 ـ 2 ـ 6 ـ محل مخصوص جمع آوري و دفع زباله و ضايعات به منظور جلوگيري از انتشار آلودگي و جانوران موذي و غيره به ساختمان سردخانه در دورترين نقطه محوطه سردخانه از بناهاي اصلي در نظر گرفته شود . 

 5 ـ 2 ـ 7 ـ اتاق نگهداري مواد سريع الاشتعال و قابل انفجار نظير مواد گازي , رنگ روغن و تينر دور از ساختمان‏هاي اصلي و جنبي سردخانه و مجهز به سيستم تهويه مناسب پيش بيني گردد . 

 5 ـ 3 ـ در طرح و تيغه بندي ساختمان اصلي سردخانه موارد زير بايد رعايت شود :

 5 ـ 3 ـ 1 ـ نوع بهره‏گيري از سردخانه

 5 ـ 3 ـ 2 ـ پيش بيني اجزاي ساختمان و تعيين ابعاد آن‏ها با توجه به :

 ـ نوع كالاهاي نگهداري

 ـ شرايط نگهداري كالا از نظر دما , دمه نسبي , روش چيدن , سرعت گردش هوا با توجه به ماندگاري آن و شرايط اختصاصي مربوط به هر كالا . 

 5 ـ 4 ـ اجزاي ساختمان اصلي سردخانه و مواردي كه بايد در آن رعايت شود به شرح زير مي‏باشد :

 5 ـ 4 ـ 1 سالن‏هاي نگهداري ـ تعداد سالن‏هاي نگهداري , ابعاد سالن‏ها , جاي هر سالن نسبت به راهروي ارتباطي

 5 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ عايق كاري سالن‏هاي نگهداري بايد بر اساس استانداردهاي ملي مربوطه باشد . 

 5 ـ 4 ـ 1 ـ 2 ـ سالن‏هاي نگهداري كنترل اتمسفر بايد به گونه‏اي طراحي , محاسبه و اجرا شوند كه علاوه بر تحمل بار وارده بر آن قدرت تحمل فشار باري معادل 5 سانتي متر ستون آب را به طور وسيع و يكنواخت داشته باشند و كاملا هوابندي شده باشند ( ضمنأ بند 5 ـ 5 را ببينيد )

 5 ـ 4 ـ 1 ـ 3 ـ اجراي فاصله نگهدار در سالن‏هاي نگهداري كه از قفسه بندي ( باكس پالت ) براي چيدن كالا بهره‏گيري نمي‏گردد , ضروري است . 

 5 ـ 4 ـ 2 ـ راهروهاي ارتباطي

 5 ـ 4 ـ 2 ـ 1 ـ در طرح ساختمان سردخانه جاي سالن‏ها نسبت به هم بايد طوري باشد كه طول راهروهاي ارتباطي به جهت رعايت حداقل فاصله در بارگيري و تخليه طولاني نباشد در صورتي كه طول راهرو بيش از 54 متر باشد بايد در انتهاي راهرو , در خروجي و سكوي بارگيري و تخليه پيش بيني گردد . 

 5 ـ 4 ـ 2 ـ 2 ـ با در نظر گرفتن عرض لازم براي حركت ليفت تراك‏ها پهناي 6 ـ 5 متر براي راهروها سفارش مي‏گردد . 

 5 ـ 4 ـ 2 ـ 3 ـ چون نياز چنداني به ارتفاع زياد راهرو نيست لذا بهتر است با ايجاد سقف كاذب از قسمت فوقاني راهرو به عنوان محلي براي عبور لوله‏ها و همچنين قرار دادن كابل‏ها و غيره استفاده كرد رعايت اين امر در مورد سردخانه‏هايي كه داراي سيستم سرمازاي آمونياكي مي‏باشند ضروري است . 

 5 ـ 4 ـ 3 ـ آمادگاه ـ ابعاد آمادگاه با توجه به نوع و حجم مفيد سردخانه تعيين مي‏گردد و جاي آن بعد از بارانداز مي‏باشد آمادگاه بايد داراي تجهيزات مناسب براي كنترل دما باشد و موارد بهره‏گيري آن به شرح زير است :

 5 ـ 4 ـ 3 ـ 1 ـ نگهداري موقت كالا , به گونه‏اي كه بتوان مقادير كم كالا را قبل از بارگيري يا فرآيند بعدي به مدت كوتاهي در آن نگهداري نمود . 

 4 ـ 5 ـ 3 ـ 2 ـ جور كردن , درجه بندي , بسته بندي و ساير فرآيندهاي متناسب با نوع مواد خوراكي

 5 ـ 4 ـ 4 ـ پيش سردكن ـ براي سردخانه‏هايي كه كالاي گرم پذيرفته و منجمد مي‏كنند پيش سردكن لازم است .  جاي آن كنار تونل انجماد مي‏باشد . 

 5 ـ 4 ـ 5 ـ تونل انجماد ـ كليه سردخانه‏هايي كه علاوه بر نگهداري كالاهاي منجمد عمل انجماد را نيز انجام مي‏دهند بايد داراي يك يا چند تونل انجماد متناسب با نياز سردخانه باشند . 

 5 ـ 4 ـ 6 ـ موتورخانه ـ موارد زير بايد درباره موتورخانه مد نظر قرار گيرد :

 5 ـ 4 ـ 6 ـ 1 ـ سطح زير بناي كافي متناسب با حجم سردخانه و رعايت مسايل فني . 

 5 ـ 4 ـ 6 ـ 2 ـ مقاومت كافي كف موتورخانه براي حمل و نقل در زمان نصب ماشين آلات و تحمل بيشترين فشار احتمالي

 5 - 4 - 6 - 3 - ساختمان بدنه موتورخانه با مصالح ساختماني مناسب ( آجر يا بلوك ) به طوري كه آن را از قسمت‏هاي سرد جدا كند . 

 5 ـ 4 ـ 6 ـ 4 ـ ارتفاع سقف به اندازه‏اي كه اجراي لوله كشي و دسترسي به شيرآلات به آساني صورت گيرد و ضمنأ داراي فضاي كافي جهت تهويه باشد . 

 5 ـ 4 ـ 6 ـ 5 ـ در ورودي جداگانه و راه فرار ( بسته به بزرگي يا كوچكي حداقل داراي دو در يا بيشتر كه كاركنان بتوانند در مواقع اضطراري خود را نجات دهند . 

 5 ـ 4 ـ 6 ـ 6 ـ تجهيزات مناسب تهويه . 

 5 ـ 4 ـ 7 ـ انبار قطعات و مواد يدكي ـ  با گنجايش كافي متناسب با قطعات و موادي كه در آن نگهداري مي‏شود . 

 5 ـ 4 ـ 8 ـ اتاق كنترل ـ در كنار موتورخانه كه داراي پنجره و در مشترك با موتورخانه باشد به طوري كه بتوان به آساني بر دستگاههاي موتورخانه نظارت نمود . 

 5 ـ 4 ـ 9 ـ نيروگاه ـ با ابعاد ساختماني و توان توليد متناسب با نياز برقي و تجهيزات . 

 5 ـ 4 ـ 10 ـ اتاق ترانسفورماتور ـ طبق ضوابط وزارت نيرو . 

 5 ـ 4 ـ 11 ـ فضاي شارژ باطري و تعميرگاه ـ با در نظر گرفتن موارد زير :

 5 ـ 4 ـ 11 ـ 1 ـ كف فضاي شارژ باطري بايد داراي شيب بندي مناسب و كف سازي مناسب باشد . 

 5 ـ 4 ـ 11 ـ 2 ـ فضاي شارژ باطري حتمأ از ساير قسمت‏ها مجزا باشد . 

 5 ـ 4 ـ 11 ـ 3 ـ داراي تجهيزات مناسب تهويه به گونه‏اي كه هواي آلوده را از قسمت بالاي باطري‏ها تخليه كند باشد . 

 5 ـ 4 ـ 12 ـ بارانداز ( سكوي تخليه و بارگيري ) ـ با در نظر گرفتن موارد زير :

 5 ـ 4 ـ 12 ـ 1 ـ ابعاد بارانداز با توجه به نوع سردخانه و ميزان تخليه و بارگيري آن تعيين گردد . 

 5 ـ 4 ـ 12 ـ 2 ـ ارتفاع مناسب بارانداز معمولا بين 1/20 ـ 1 متر بوده و در بعضي موارد متحرك مي‏باشد . 

 5 ـ 4 ـ 12 ـ 3 ـ لبه بارانداز بايد مجهز به ضربه گير باشد . 

 5 ـ 4 ـ 12 ـ 4 ـ بارانداز حتي الامكان سرپوشيده باشد . 

 5 ـ 4 ـ 13 ـ درهاي اصلي سالن‏ها به راهروهاي ارتباطي . 

 5 ـ 4 ـ 14 ـ درهاي اضطراري . 

 5 ـ 4 ـ 15 ـ پله‏ها و نردبان‏هاي ثابت براي ورود و خروج افراد تعمير كار به قسمت تجهيزات , لوله‏ها و محل‏هاي مربوطه . 

 5 ـ 5 ـ ايستايي

 5 ـ 5 ـ 1 ـ پي سردخانه

 5 ـ 5 ـ 1 ـ 1 ـ زمين زير پي سردخانه بايد بر اساس آيين نامه ملي ساختمان بخش مربوط به مكانيك خاك جهت پي سازي ( از انتشارات وزارت مسكن و شهر سازي ) مورد مطالعه و بررسي قرار گيرد . 

 يادآوري ـ در صورتي كه در منطقه گونه‏هاي علف‏هاي هرز كه مي‏تواند از جدار سيمان عبور كنند وجود داشته باشد بايد قبل از كف سازي با سموم مناسب ( علف هرزه كش ) سمپاشي شود . 

 5 ـ 5 ـ 1 ـ 2 ـ در مطالعه زمين زير پي به علت شرايط خاص سردخانه بايد تورم خاك در اثر يخبندان در كف سالن‏هاي نگهداري زير صفر مورد بررسي قرار گرفته شود و براي جلوگيري از آن تدابير لازم به عمل آيد .  راه حل‏هاي زير پيشنهاد مي‏گردد :

 ـ شمع كوبي و پي سازي روي شمع به ويژه در مناطق ساحلي . 

 ـ زه كشي در زمين و تهويه زمين زير سردخانه به طور طبيعي با استفاده از كانال و يا لوله در حالي كه طول كانال و يا لوله در جهت تهويه كمتر از 30 متر باشد . 

 ـ تهويه مصنوعي با هواي گرم در طول بيش از 30 متر . 

 ـ استفاده از منبع حرارتي در زير عايق كف سردخانه . 

 يادآوري 1 ـ محل عبور جريان هوا از دو طرف در سيستم تهويه طبيعي و مصنوعي بايد با تور سيمي و يا صفحات مشبك فلزي به منظور جلوگيري از ورود جانوران پوشانده شود .

 يادآوري 2 ـ در لوله‏هاي تهويه براي خروج آب تقطير شده بايد پيش بيني‏هاي لازم به عمل آيد . 

 5 ـ 5 ـ 1 ـ 3 ـ توجه ويژه به جلوگيري از نشست در ساختمان سردخانه براي حفظ خواص عايق‏ها و جلوگيري از ترك خوردن آن‏ها و اتلاف انرژي و نيز محافظت از لوله كشي . 

 5 ـ 5 ـ 1 ـ 4 ـ رعايت مقررات و ضوابط مندرج در آئين نامه ملي ساختمان مبحث شماره 7 ـ ( پي و پي سازي ) ـ ( نشريه وزارت مسكن و شهرسازي طرح , محاسبه و اجراي پي ريزي سردخانه .) 

 5 ـ 5 ـ 2 ـ اسكلت ساختمان سردخانه مي‏تواند فلزي , بتون آرمه , مختلط فلزي و بتوني , پيش ساخته ( سوله ) و مصالح بنايي باشد . 

 يادآوري 1 ـ نوع اسكلت با توجه به شرايط اقليمي , حجم سردخانه مسائل فني و اقتصادي انتخاب مي‏گردد . 

 يادآوري 2 ـ اسكلت ساختمان بايد بر اساس مقررات و ضوابط مندرج در استاندارد شماره 519 ايران ( حداقل بار وارد بر ساختمان‏ها و ابنيه فني ) و شماره 2800 ايران ( آئين نامه ساختمان‏ها در برابر زلزله ) طرح و محاسبه گردد . 

 5 ـ 5 ـ 2 ـ 1 ـ اسكلت فلزي ـ طرح , محاسبه و اجراي اين نوع اسكلت بايد با توجه به مقررات و ضوابط مندرج در آئين نامه ملي ساختمان مبحث شماره 10 ( طرح و اجراي ساختمان‏هاي فولادي ) صورت گيرد .  علاوه بر آن رعايت نكات زير در اين نوع اسكلت‏ها ضروري است :

 ـ جلوگيري از خوردگي مصالح فلزي به علت شرايط خاص سردخانه . 

 ـ اتخاذ تدابير لازم براي جلوگيري از ايجاد پل‏هاي حرارتي و تعريق . 

 5 ـ 5 ـ 2 ـ 2 ـ اسكلت بتون آرمه ـ طرح , محاسبه و اجراي اين نوع اسكلت بايد بر اساس مقررات و ضوابط مندرج در آئين نامه ملي ساختمان مبحث شماره 9 ( طرح و اجراي ساختمان‏هاي بتون آرمه ) صورت گيرد . 

 5 ـ 5 ـ 2 ـ 3 ـ اسكلت مختلط فلزي و بتوني ـ با توجه به بندهاي 5 ـ 5 ـ 2 ـ 1 و 5 ـ 5 ـ 2 ـ 2 شرايط آن مورد توجه باشد .

 5 ـ 5 ـ 2 ـ 4 ـ اسكلت پيش ساخته ـ اين نوع اسكلت از قطعات پيش ساخته فلزي , بتوني چوبي و يا ساير مصالح صنعتي ساخته مي‏شود . 

 5 ـ 5 ـ 2 ـ 5 ـ اسكلت با مصالح بنايي ـ اين نوع اسكلت با مصالحي نظير آجر , سنگ , بلوك سيماني و غيره ساخته مي‏شود . 

 5 ـ 6 ـ اجزاي ساختمان سردخانه

 5 ـ 6 ـ 1 ـ عايق رطوبتي

 براي جلوگيري از نفوذ دمه به داخل و آسيب وارده به اجزاي ساختماني و در نهايت جلوگيري از افزايش بار حرارتي سيستم سرمازا بايد از عايق رطوبتي بهره‏گيري شود . 

 5 ـ 6 ـ 1 ـ 1 ـ ويژگي‏هاي لازم براي عايق رطوبتي به شرح زير است :

 ـ مقاوم در برابر نفوذ دمه و آب

 ـ انعطاف و شكل پذيري . 

 ـ داشتن استحكام در برابر فشار . 

 5 ـ 6 ـ 1 ـ 2 ـ جاي نصب ـ عايق رطوبتي در طرفي كه فشار جزئي بخار آب زياد است يعني در سطح خارجي عايق حرارتي در كف , ديوار و سقف مي‏باشد ضروري است در مناطق سردسير به ويژه در سردخانه‏هاي بالاي صفر در طرف ديگر عايق حرارتي عايق رطوبتي ديگري نيز كار گذاشته شود . 

 يادآوري ـ نصب عايق رطوبتي بايد به گونه‏اي باشد كه در آن درزي به وجود نيايد و آسيبي به آن نرسد . 

 5 ـ 6 ـ 1 ـ 3 ـ عايق رطوبتي در كف و ديوارها به گونه‏اي بايد اجرا شود كه قسمتي از عايق مربوط به سقف روي عايق رطوبتي ديوار و قسمتي از عايق مربوط به ديوار روي عايق رطوبتي كف را بپوشاند . 

 5 ـ 6 ـ 2 ـ عايق حرارتي ـ عايق حرارتي در محل مناسب ساختمان سردخانه براي كاهش تبادل حرارتي و نيز جلوگيري از افزايش بار حرارتي سيستم سرمازا نصب مي‏گردد . 

 يادآوري ـ در انتخاب ضخامت عايق حرارتي , جلوگيري از تقطير آب در سطح عايق و رعايت جنبه اقتصادي مورد توجه است و ضخامت عايق بايد به اندازه‏اي باشد كه تبادل حرارت در سطوح مختلف 11/5 ـ 9 وات بر متر مربع باشد . 

 5 ـ 6 ـ 2 ـ 1 ـ ويژگي‏هاي لازم براي عايق حرارتي به شرح زير است . 

 ـ نداشتن مو

 ـ قابل تجزيه نبودن در شرايط سردخانه

 ـ نم گير نبودن چون در اثر جذب آب مقاومت حرارتي عايق كم مي‏شود . 

 ـ داشتن جنس مناسب به گونه‏اي كه ميكرو ارگانيسم‏ها در آن رشد نكنند و جاي لانه , رشد و عبور جانوران نشود . 

 ـ به آساني شعله‏ور نشده و آتش‏گيري را شدت ندهد . 

 ـ در برابر بارهاي وارده مقاوم باشد . 

 ـ خاصيت عايق بودن را به مرور زمان از دست ندهد . 

 يادآوري : عايق‏هاي حرارتي مورد استفاده در برابر نم و آتش‏گيري محافظت شوند . 

 5 ـ 6 ـ 2 ـ 2 ـ محل نصب عايق حرارتي - بند 5 ـ 6 ـ 1 ـ 2 را ببينيد . 

 5 ـ 6 ـ 2 ـ 3 ـ اگر از ديواره عايق پيش ساخته ¹⁵ بهره‏جويي نشود بهتر است روي عايق‏هاي حرارتي واقع در سطوح جانبي سردخانه با مصالحي نظير اندود سيماني , بلوك سيماني , ورق‏هاي قلع اندود , ورق‏هاي آلومينيومي , ورق‏هاي فولادي زنگ نزن و غيره پوشانده شود . 

 6 ـ 5 ـ 2 ـ 4 ـ اگر عايق حرارتي يك پارچه نباشد بايد عايق‏ها در دو لايه و يا بيشتر به صورتي كه درزها روي هم قرار نگيرد نصب شود . 

 5 ـ 6 ـ 3 ـ كف سردخانه ـ طرح , محاسبه و اجراي كف سازي سردخانه بايد با شرايط خاص سردخانه مناسب باشد و كف ساخته شده و بارهاي وارده بر زمين زير آن بايد با مقررات و ضوابط مندرج در استاندارد شماره 519 ايران ( حداقل بار وارده بر ساختمان‏ها و ابنيه فني ) مطابقت داشته باشد . 

 5 ـ 6 ـ 3 ـ 1 ـ از نصب كف شوي در كف سالن‏هاي نگهداري اجتناب شود و در صورت ضرورت نصب , دهانه خروجي كف شوي بايد درپوش داشته باشد و در لوله گذاري تدابير لازم به منظور جلوگيري از يخ زدگي آن‏ها و نيز جلوگيري از ورود جانوران موذي به داخل سردخانه در نظر گرفته شود . 

 5 ـ 6 ـ 3 ـ 2 ـ سفارش مي‏شود در كف ورودي سالن‏هاي نگهداري زير صفر جلوي در المنت برقي گرمازا كار گذاشته شود تا از يخ زدگي كف جلوگيري گردد . 

 5 ـ 6 ـ 3 ـ 3 ـ برش كف ـ اجزاي برش كف سردخانه كه در شكل 1 و 2 نشان داده شده است از زير پي به طرف داخل بايد مطابق با شرايط زير باشد :

 ـ تراكم خاك زير كف بايد به گونه‏اي باشد كه فشار وارد از كف را به نحو مطلوبي تحمل كند . 

 ـ سطح كف بايد از بتون تراز ( مگر ) پوشيده شود . 

 ـ عايق رطوبتي ـ موارد مندرج در بند 5 ـ 6 ـ 1 در مورد كف سردخانه رعايت گردد . 

 ـ عايق حرارتي ـ موارد مندرج در بند 5 ـ 6 ـ 2 در مورد كف سردخانه رعايت گردد . 

 ـ لايه بتون مسلح با ضخامت حداقل 15 سانتي متر كه 350 ـ 300 كيلوگرم سيمان در متر مكعب بتن داشته باشد . سطح تمام شده بتون بايد صاف باشد . 

 5 ـ 6 ـ 4 ـ ديوار سردخانه ـ براي ديوارهاي سردخانه با توجه به نوع اسكلت ساختماني بكار رفته مي‏توان از ديواره عايقي پيش ساخته استفاده نمود .  در صورت استفاده از اسكلت با مصالح ساختماني براي عايق كاري آن مي‏توان طبق شكل شماره 3 عمل كرد . 

 5 ـ 6 ـ 4 ـ 1 ـ برش عرضي ديوار سردخانه از بيرون به داخل از بخش‏هاي زير تشكيل مي‏گردد :

 ـ در صورتي كه ديوار به علت صاف نبودن به اندود سيماني نياز داشته باشد اندود سيماني شود . 

 ـ موارد مندرج در بند 5 ـ 6 ـ 1 در مورد عايق رطوبتي ديوار سردخانه رعايت گردد . 

 ـ موارد مندرج در بند 5 ـ 6 ـ 2 در مورد عايق حرارتي ديوار سردخانه رعايت گردد . 

 يادآوري 1 ـ جدار نهايي و تمام شده ممكن است از نوع رابيتس ¹⁶ و اندود سيماني ورق‏هاي قلع اندود , ورق‏هاي آلومينيومي , فولاد زنگ نزن و غيره باشد . 

 يادآوري 2 ـ با توجه به بندهاي 3 ـ 6 و 5 ـ 4 ـ 1 فاصله نگهدار با ارتفاع مناسب بايد در نظر گرفته شود .  يك نمونه بتوني آن در شكل شماره 3 نشان داده شده است . 

 5 ـ 6 ـ 5 ـ سقف سردخانه ـ پوشش سقف سردخانه ممكن است يكي از دو نوع زير باشد :

 ـ سقف تخت

 ـ سقف شيب دار

 5 ـ 6 ـ 5 ـ 1 ـ سقف تخت ـ در مورد سقف تخت نكات زير از بيرون به داخل سردخانه بايد رعايت شود :

 ـ بعد از پايان پوشش سازه‏اي سقف سطح صافي براي عايق كاري ايجاد گردد .  اين عمل در مورد پوشش‏هاي تير آهن يا تيرهاي بتوني با مصالح بنايي ممكن است با اندود سيماني انجام شود . 

 ـ موارد مندرج در بند 5 ـ 6 ـ 1 در مورد عايق رطوبتي سقف سردخانه رعايت گردد .

 ـ موارد مندرج در بند 5 ـ 6 ـ 2 در مورد عايق حرارتي سقف سردخانه رعايت گردد مطالب  بند 5 ـ 6 ـ 4 ـ 1 مربوط به عايق حرارتي در اينجا نيز صادق است . 

 5 ـ 6 ـ 5 ـ 2 ـ سقف شيب‏دار ـ اين نوع سقف خود از دو سقف اصلي و كاذب تشكيل شده است .  پوشش سقف اصلي برابر با نوع اسكلت بكار رفته با بهره جويي از آئين نامه مربوطه اجرا مي‏شود و براي نصب سقف كاذب از شبكه‏هاي فلزي , چوبي و غيره مي‏توان استفاده نمود .  اين شبكه‏ها بايد با توجه به مقاومت و تبادل حرارتي آن طرح و ساخته شود .  پوشش سقف كاذب طبق شكل شماره 4 از بيرون به داخل تشكيل شده است از :

 ـ عايق رطوبتي

 ـ عايق حرارتي

 ـ جدار نهايي

 يادآوري 1 ـ در صورتي كه در سردخانه سقف كاذب وجود داشته باشد .  تهويه فضاي بالاي سقف كاذب ( فضاي بين سقف اصلي و كاذب ) براي جلوگيري از تقطير آب و كاهش دما ضروري است . 

 يادآوري 2 ـ در پوشش سقف سردخانه مي‏توان از پانل‏هاي پيش ساخته بهره جويي نمود بهر صورت اين نوع سقف بايد شرايط فني لازم را از نظر مقاومت‏هاي سازه‏اي , حرارتي و رطوبتي دارا باشد . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ در سردخانه ـ در سردخانه باير مناسب با حجم آن , نوع كالايي كه نگهداري مي‏شود و روش حمل و نقل باشد .  درهاي سردخانه بايد ويژگي‏هاي زير را دارا باشد . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 1 ـ از موادي ساخته شود كه محل مناسبي براي رشد و نمو ميكرو ارگانيسم‏ها , حشرات و غيره نباشد . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 2 ـ در و چهار چوب هر دو بايد هوابندي شده باشد . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 3 ـ بدنه در بايد داراي عايق حرارتي باشد روكش محافظ رطوبت داشته باشد . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 4 ـ بهتر است در سالن‏هاي نگهداري كه ورود و خروج كالا در آن زياد است با فرمان خودكار باز و بسته شود ولي بايد بتوان با دست نيز در را باز بسته نمود . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 5 ـ جلوي در سردخانه بايد حفاظ مناسب باشد كه هنگام ورود و خروج كالا درها آسيبي نبيند . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 6 ـ درهاي سردخانه از درون و برون قابل باز شدن باشد حتي در مواقعي كه از بيرون قفل شده باشند . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 7 ـ در سالن‏هاي نگهداري زير صفر پيش بيني لازم براي جلوگيري از يخ زدگي بين در و چهار چوب آن بايد به عمل آيد . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 8 ـ در سالن‏هاي نگهداري كه ورود و خروج كالا در آن زياد باشد نبايد مستقيمأ به محيط بيرون از سردخانه باز شود و ضروري است در صورت نداشتن راهروي ارتباطي فضايي بسته در جلوي در تعبيه گردد . 

 5 ـ 6 ـ 6 ـ 9 ـ در سالن‏هايي كه در آن‏ها مدت زيادي باز مي‏ماند بهتر است پرده هوا در جلوي در تعبيه نمود .  پيشنهاد مي‏گردد پرده هوا در بيرون از سالن بالاي در كار گذاشته شود . ضمنأ به جاي پرده هوا مي‏توان از پرده يا در پلاستيكي بعد از در سالن بهره جويي نمود . 

 5 ـ 6 ـ 7 ـ دريچه هواكش ـ پيش بيني محل نصب هواكش براي تهويه سالن‏هاي نگهداري بالاي صفر سفارش مي‏شود .

 

 

 

6. تجهيزات و مواد

 6 ـ 1 ـ تجهيزات و مواد توليد و توزيع سرما ـ تجهيزات و مواد توليد و توزيع سرما عبارتند از :

 ـ كمپرسور

 ـ كندانسور

 ـ تبخير كننده

 ـ مخزن شاره سرمازا

 ـ مخزن جدا كننده ( در سيستم آمونياكي )

 ـ پمپ‏ها

 ـ شيرها

 ـ كنترل‏ها

 ـ لوله‏ها

 ـ شاره‏هاي سرمازا

 يادآوري 1 ـ اين تجهيزات بايد براي حداكثر بار سرمايي سردخانه ¹⁷ طرح , محاسبه و انتخاب شود . 

 يادآوري 2 ـ از اين تجهيزات به دو گونه سيستم مركزي و سيستم تك واحدي براي توليد سرما بهره جويي مي‏گردد . 

 6 ـ 1 ـ 1 ـ كمپرسور ـ رايج‏ترين روش توليد سرما در سردخانه‏هاي مواد خوراكي استفاده از كمپرسور است .  شمار و توان سرمازايي كمپرسورها بايد با توجه به بار سرمايي ناشي از بهره جويي از بيشترين حجم مفيد سردخانه در نظر گرفته شود .  اين دستگاه‏ها داراي انواع مختلفي مي‏باشند و با توجه به پيشرفت‏هاي كنوني در زمينه توليد كمپرسورها براي بهره جويي از كارآيي افزون‏تر با رعايت صرفه اقتصادي توصيه مي‏شود از تعداد كمتري كمپرسور با توان سرما دهي بيشتر بهره‏گيري كرد .  ¹⁸ توان سرمازايي يكي از كمپرسورها بايد مناسب با كمترين بار سرمايي باشد . 

 6 ـ 1 ـ 2 ـ كندانسور ـ اين دستگاه بايد داراي ظرفيتي باشد تا حداكثر بار سرمايي و بار ناشي از توان جذب شده از الكتروموتور كمپرسورها را در بحراني‏ترين شرايط اقليمي جبران كند . 

 6 ـ 1 ـ 3 ـ تبخير كننده ـ اين دستگاه بايد به گونه‏اي انتخاب گردد كه اختلاف دماي شاره سرمازاي درون كوئل تبخير كننده با دماي مناسب سالن نگهداري براي حفظ دمه نسبي آن با جدول شماره 5 منطبق باشد . 

 ارقام جدول فوق براي كالاهاي بدون بسته بندي مي‏باشد و در مورد كالاهاي بسته بندي شده كه بسته بندي آنها در برابر از دست دادن رطوبت مقاوم است , اختلاف دماي 14 تا 9 درجه سلسيوس قابل قبول است .  جا و شمار تبخير كننده‏ها در هر سالن بايد به گونه‏اي تعيين گردد كه اولا رانش هوا به دورترين كالاها رسيده و اختلاف دما در نقاط مختلف سالن از حد تعيين شده بيشتر نگردد . در مورد سيستم هواي ساكن و كالاهايي كه براي نگهداري نياز به گردش هوا ندارند , مسئله رانش هوا منتفي است .

 يادآوري 1 ـ فاصله بين پره‏هاي ¹⁹ كوئل تبخير كننده در شرايط دماي صفر حداقل 6 ميلي متر و در دماي زير صفر حداقل 8 ميلي متر تعيين گردد . 

 يادآوري 2 ـ سرعت هوايي كه از روي كوئل تبخير كننده عبور داده مي‏شود بايد حداقل 2/5 متر در ثانيه و حداكثر 5 متر در ثانيه باشد در تونل‏هاي انجماد سرعت هواي عبوري مي‏تواند حداكثر 10 متر در ثانيه باشد . 

 يادآوري 3 ـ در مورد كالاهايي كه آب آن‏ها حتي المقدور بايد حفظ گردد و مدت نگهداري آن‏ها نيز طولاني مي‏باشد سرعت هواي عبوري حداكثر بايد 1/5 متر در ثانيه باشد و در سالن‏هاي بالاي صفر مخصوص نگهداري ميوه حجم جابجايي هوا به گونه‏اي باشد كه حداقل 30 برابر حجم سالن نگهداري هواي سرد در هر ساعت در اطراف ستون‏هاي جعبه ميوه گردش داده شود . 

 يادآوري 4 ـ سفارش مي‏شود بادزن‏هايي با موتورهاي دو سرعته در تبخير كننده‏ها براي تغيير سرعت گردش هواي سرد در نظر گرفته شود . 

 يادآوري 5 ـ در زير تبخير كننده‏ها سيني مخصوص جمع آوري آب بايد نصب گردد و آب طشتك با لوله‏اي كه شيب كافي داشته باشد به بيرون از سالن هدايت گردد .  در سالن‏هاي با دماي زير صفر سيني و لوله تخليه بايد داراي المان حرارتي باشد و ضمنأ ادامه لوله‏هاي تخليه در بيرون از سالن داراي سيفون بوده و شيب مناسب داشته باشد . 

 يادآوري 6 ـ در مواردي كه برفك زدايي با فرمان خودكار عمل مي‏كند بايد وسايل خودكار مذكور با فرمان دستي نيز قابل كنترل باشد . 

 6 ـ 1 ـ 4 ـ مخزن شماره سرمازا ـ مخزن شاره سرمازا بايد براي فشاري كه به آن وارد مي‏آيد مناسب باشد و با فشار معادل 1/5 برابر فشار كار آزمايش شده باشد و براي آساني در نگهداري و تعميرات سردخانه مجموع گنجايش مخازن حداقل بايد 120 درصد حجم كل شاره سرمازا در سيستم باشد . 

 يادآوري ـ نصب وسيله مناسب نمايش سطح شاره سرمازا در مخزن‏هاي با گنجايش بيش از 300 ليتر ضروري است . 

 6 ـ 1 ـ 5 ـ مخزن جداكننده ـ اين مخزن بايد براي تحمل 1/5 برابر بيشترين فشاري كه به آن وارد مي‏آيد مناسب باشد ( حداقل 22 اتمسفر .) 

 6 ـ 1 ـ 6 ـ بمب‏ها ـ دبي پمپ ( در مورد سرمازاي آمونياك ) بايد 4 ـ 3 برابر دبي شاره سرمازاي مورد نياز باشد . 

 6 ـ 1 ـ 7 ـ شيرها ـ شيرها بايد جايي نصب شوند كه به آساني در دسترس باشند و در مورد سيستم سرمازاي آمونياكي , شيرهاي مربوط به تبخير كننده حتي المقدور بيرون از سالن نگهداري نصب گردد . 

 6 ـ 1 ـ 8 ـ كنترل‏ها ـ به بند 7 ـ 2 ايمني تجهيزات مراجعه شود . 

 6 ـ 1 ـ 9 ـ لوله‏ها ـ در طرح , محاسبه و اجراي شبكه لوله كشي شاره سرمازا نكات زير بايد مورد توجه قرار گيرد :

 6 ـ 1 ـ 9 ـ 1 ـ جنس لوله‏ها بايد به گونه‏اي باشد كه شاره سرمازا باعث خوردگي آن نگردد . 

 6 ـ 1 ـ 9 ـ 2 ـ به منظور كاهش طول لوله كشي و مقدار شاره سرمازا و افت فشار , لوله كشي حتي المقدور بايد كوتاه و مستقيم باشد . 

 6 ـ 1 ـ 9 ـ 3 ـ لوله‏ها بايد از آسيب‏هاي مكانيكي و صدمات ناشي از شرايط جوي ( خوردگي , زنگ زدگي ) محافظت شوند . 

 6 ـ 1 ـ 9 ـ 4 ـ لوله‏ها نبايد مانع عبور و مرور باشند و نصب آن‏ها به گونه‏اي باشد كه مانع بازديد و تعمير كمپرسورها و ساير تجهيزات نگردد . 

 6 ـ 1 ـ 9 ـ 5 ـ براي نگهداري لوله‏ها بايد در فاصله‏هاي مناسب از بست و آويز يا تكيه گاه استفاده نمود . 

 6 ـ 1 ـ 9 ـ 6 ـ در مواردي كه احتمال تشكيل شبنم روي لوله‏ها وجود دارد بايد آن را با عايق رطوبتي نيز پوشاند . 

 6 ـ 1 ـ 10 ـ شاره‏هاي سرمازا ²⁰شاره‏هاي سرمازايي كه امروزه براي جذب گرما و توليد سرما در سردخانه‏ها به كار مي‏روند عبارتند از :

 6 ـ 1 ـ 10 ـ 1 ـ آمونياك

 6 ـ 1 ـ 10 ـ 2 ـ انواع مجاز فرئون

 6 ـ 1 ـ 10 ـ 3 ـ شاره‏هاي جديد

 6 ـ 2 ـ تجهيزات برقي

 6 ـ 2 ـ 1 ـ در صورتي كه سردخانه به شبكه عمومي برق متصل نباشد و خود داراي نيروگاه مستقل باشد بهتر است سيستم موتوري نيروگاه به گونه‏اي انتخاب شود كه با دور كم كار كند . 

 6 ـ 2 ـ 2 ـ كابل كشي قدرت و كنترل بايد جدا از هم كشيده شوند . 

 6 ـ 2 ـ 3 ـ در سالن‏هاي نگهداري چراغ‏هاي روشنايي و كليدهاي قطع و وصل آن بايد از نوع ضد رطوبت بوده و براي شرايط كار سالن‏هاي مزبور مناسب باشد , سفارش مي‏گردد يك چراغ جهت نشان دادن يا خاموش بودن چراغ‏هاي داخل سالن بيرون از آن بالاي در نصب شود , همين طور چراغي به منظور تأمين حداقل ديد به لحاظ خروج اضطراري در محل در به طور دائم در سالن نگهداري روشن باشد . 

 6 ـ 2 ـ 4 ـ در سالن نگهداري پريز , فيوز و جعبه تقسيم حتي الامكان نبايد نصب گردد , در صورت ضرورت از جعبه تقسيم , پريز و فيوز ضد رطوبت بهره جويي شود . 

 6 ـ 2 ـ 5 ـ براي هر يك از دستگاه‏هاي مصرف كننده برق در داخل سالن‏هاي نگهداري بايد رشته كابل مستقل و بدون نوار چسب و حتي الامكان به طور يكسره از تابلوي مخصوص واقع در خارج و در كنار در آن كشيده شود و روي تابلوي مزبور كليد قطع و وصل و فيوزهاي مستقل براي هر يك از مصرف كننده‏ها نصب گردد . 

 6 ـ 2 ـ 6 ـ كليد تابلوهاي سردخانه , وسايل برقي و بدنه فلزي ساختمان سردخانه بايد به گونه‏اي مناسب اتصال زمين داشته باشد .  به اين منظور ضروري است شبكه اتصال زمين مناسب در نظر گرفته شود . 

 6 ـ 2 ـ 7 ـ موتور بادزن‏ها و ساير لوازم برقي كه داخل سالن نگهداري نصب مي‏گردد بايد از نوع ضد رطوبت يا حداقل 21IP54 و مناسب با شرايط سالن باشند . 

 6 ـ 2 ـ 8 ـ حفاظت‏هاي لازم جهت جلوگيري از آسيب‏هاي فيزيكي كابل‏ها به عمل آيد .

 6 ـ 3 ـ تجهيزات ترابري ـ تجهيزات ترابري كه در داخل سردخانه مورد بهره برداري قرار مي‏گيرد به طور كلي عبارتند از :

 ـ ليفت تراك

 ـ نقاله

 ـ پالت تراك²²

 6 ـ 4 ـ ساير تجهيزات

 6 ـ 4 ـ 1 ـ تجهيزات نم زن ـ اين تجهيزات در سالن‏هاي نگهداري با دماي بالاي صفري كه كالاي مورد نگهداري نياز به رطوبت دارد نصب مي‏گردد و ضروري است كه به طور خودكار عمل كند ولي داراي كنترل دستي نيز باشد . 

 6 ـ 4 ـ 2 ـ تجهيزات تعيين دما ـ اين تجهيزات شامل : ثبات دما ( نصب شده در تابلوي كنترل اصلي ,) دماسنج سوندي ( از نوع تيغه‏اي و سوزني ,) دماسنج رقمي و عقربه‏اي مي‏باشد كه بايد در سالن‏هاي نگهداري در كنار در ورودي سالن‏ها نصب گردد . 

 6 ـ 4 ـ 3 ـ تجهيزات تعيين دمه ـ اين تجهيزات شامل : ثبات دمه نسبي ( نصب شده در كنترل اصلي ,) دمه سنج رقمي و عقربه‏اي كه بايد در سالن‏هاي نگهداري در كنار در ورودي سالن‏ها نصب گردد . 

 6 ـ 4 ـ 4 ـ سختي گير

 6 ـ 4 ـ 5 ـ دستگاه متعادل كننده فشار هوا ـ اين دستگاه در داخل سالن‏هاي نگهداري روي ديوار نصب مي‏گردد و عمل آن جلوگيري از ايجاد خلأ نسبي مي‏باشد . 6 ـ 4 ـ 6 ـ هواكش

 6 ـ 5 ـ تجهيزات و مواد يدكي

 6 ـ 5 ـ 1 ـ كمپرسور يدك

 ـ كمپرسور يدكي در سيستم مركزي به صورت نصب شده ضروري است .  در صورتي كه كمپرسورهاي اصلي در مدار 5 واحد و يا كمتر باشد يك واحد كمپرسور معادل بزرگترين گنجايش آن‏ها بايد نصب باشد در صورتي كه تعداد كمپرسورهاي سيستم از پنج واحد بيشتر و از ده واحد كمتر باشد بهتر است دو واحد با بيشترين گنجايش دو كمپرسور متفاوت سيستم نصب باشد و به مدار يا مدارهاي توزيع سرما با كليه شيرهاي قطع و وصل متصل شده باشد . 

 ـ كمپرسور يدكي در سيستم تك واحدي بر حسب تعداد واحدهاي اصلي مشابه نصب شده مطابق با جدول شماره 6 در انبار تجهيزات يدكي موجود باشد و در اين سيستم كمپرسورهاي يدكي به صورت نصب شده ضروري نيست . 

 6 ـ 5 ـ 2 ـ الكتروموتور يدك ـ وجود الكتروموتور يدك به شمار كافي در انبار تجهيزات يدكي ضروري است . 

 6 ـ 5 ـ 3 ـ وجود پروانه بادزن به شمار كافي در انبار تجهيزات ضروري است . 

 6 ـ 5 ـ 4 ـ پمپ آب يدك ـ حداقل يك پمپ آب يدكي با گنجايشي برابر بيشترين گنجايش پمپ‏هاي نصب شده به وسيله شيرها به مدار متصل باشد . 

 6 ـ 5 ـ 5 ـ پمپ سرمازاي يدك ـ حداقل يك پمپ سرمازاي يدكي با گنجايشي برابر با بيشترين گنجايش پمپ‏هاي نصب شده به وسيله شيرهاي مربوط به مدار متصل باشد . 

 6 ـ 5 ـ 6 ـ نيروگاه يدك

 6 ـ 5 ـ 6 ـ 1 ـ نيروگاه يدك در سردخانه‏اي كه به شبكه عمومي برق متصل نباشد به شرح زير است :

 ـ دو دستگاه نيروگاه برق هر يك صد درصد بار دائم همزمان مورد نياز . 

 ـ سه دستگاه نيروگاه برق هر يك پنجاه درصد بار دائم همزمان مورد نياز . 

 ـ چهار دستگاه نيروگاه برق هر يك چهل درصد بار دائم همزمان مورد نياز . 

 6 ـ 5 ـ 6 ـ 2 ـ نيروگاه يدك در سردخانه‏اي كه نيروي برق مورد نياز خود را از شبكه عمومي تأمين نمايد بايد نيروگاه برق يدكي با قدرت صد در صد بار دائم همزمان آماده كار داشته باشد . 

 يادآوري : قدرت نيروگاه دربار دائم با توجه به شرايط اقليمي منطقه ( فشار ـ دما ) مي‏باشد . 

  7 ـ ايمني

 7 ـ 1 ـ ايمني ساختمان

 7 ـ 1 ـ 1 ـ توصيه مي‏شود با توجه به محل و بناي سردخانه سيستم برق گير حفاظتي ( اتصال به زمين ) پيش بيني گردد . 

 7 ـ 1 ـ 2 ـ اطاق شارژ باطري از سالن‏هاي نگهداري جدا بوده و داراي تهويه مناسب باشد . 

 7 ـ 1 ـ 3 ـ در صورتي كه براي دفع فاضلاب از چاه معمولي و يا آبكش بهره جويي مي‏شود دقت لازم در مورد جلوگيري از آلودگي چاه‏هاي آب مجاور انجام گيرد . 

 7 ـ 2 ـ ايمني تجهيزات

 7 ـ 2 ـ 1 ـ كليه تجهيزات نصب شده در فضاي باز بايد نسبت به شرايط اقليمي منطقه مقاومت كافي داشته باشد . 

 7 ـ 2 ـ 2 ـ براي جلوگيري از قطع جريان روغن به قسمت‏هاي متحرك كمپرسور نصب تجهيزات خودكار كنترل فشار روغن ضروري است . 

 7 ـ 2 ـ 3 ـ نصب تجهيزات قطع كننده فشار بالا به سر سيلندر كمپرسور در جايي كه سازنده تعيين كرده است ضروري مي‏باشد و بايد قبل از شير خروجي كمپرسور قرار گيرد . 

 7 ـ 2 ـ 4 ـ در مسير جريان آب به كمپرسور بايد تجهيزات سنجش خودكار جريان آب ²³ نصب شود تا در صورتي كه جريان آب قطع گردد كمپرسور به طوري خودكار متوقف شود . 

 7 ـ 2 ـ 5 ـ در مواردي كه براي آب كردن يخ و برفك تجهيزات تبخير كننده‏ها از نيروي برق استفاده مي‏شود ضروري است پايان برفك زدايي به وسيله ترموستات كه در جاي مناسبي روي كوئل نصب شده است با يك كليد حساس به فشار انجام شود . 

 7 ـ 2 ـ 6 ـ مخزن‏هاي جدا كننده علاوه بر نصب وسيله مناسب نمايش سطح سرمازا بايد به تنظيم كننده سطح نرمال شاره سرمازا و تنظيم كننده سطح حداقل و حداكثر شاره سرمازا مجهز باشد . 

 7 ـ 2 ـ 7 ـ در سيستم‏هايي كه از پمپ براي فرستادن شاره سرمازا بهره جويي مي‏شود پيش بيني كنترل‏هاي حفاظت پمپ ضروري است . 

 7 ـ 2 ـ 8 ـ بهره جويي از شير اطمينان دوبل ²⁴ در مخزن‏هاي سرمازايي مايع , مخزن‏هاي جدا كننده و در سيستم‏هاي فاقد مخزن سرمازاي مايع آمونياك در روي كندانسور ضروري است .  شير اطمينان بايد مجهز به لوله تخليه در فضاي باز و در ارتفاع بالا تراز سقف ساختمان باشد .

 7 ـ 2 ـ 9 ـ نصب شيرهاي قطع و وصل در جاي ورود و خروج لوله‏ها به تجهيزات توليد و توزيع سرما مانند كمپرسور و كندانسور ضروري است و نيز در لوله كشي‏هاي طولاني نصب شيرهاي قطع و وصل در فاصله‏هاي معين سفارش مي‏گردد تا در صورت نشست و لزوم تعمير بتوان قسمت مورد نياز را از سيستم جدا نمود . 

 7 ـ 2 ـ 10 ـ قبل از شيرهاي كنترل بايد يك عدد صافي كه دسترسي به آن بدون پياده كردن شير كنترل امكان‏پذير باشد نصب گردد . 

 7 ـ 2 ـ 11 ـ لوله برگشت ( مكش ) كمپرسور بايد عايق كاري گردد .  لوله‏هاي رفت سرمازا از كمپرسور نبايد عايقكاري شوند مگر اين كه مسير لوله كشي به گونه‏اي باشد كه احتمال سوختن افراد را در پي داشته باشد .  همچنين سفارش مي‏گردد در مواردي كه از گاز داغ براي برفك زدايي بهره جويي مي‏گردد لوله كشي مربوطه عايقكاري گردد . 

 7 ـ 2 ـ 12 ـ از به وجود آمدن پل‏هاي حرارتي بين لوله و محيط بيرون بايد جلوگيري نمود .  بست‏ها و آويزها نبايد با لوله برگشت تماس نبايد با لوله برگشت تماس مستقيم داشته باشند بلكه بايد تماس آن‏ها را با لوله توسط عايق صورت گيرد . 

 7 ـ 2 ـ 13 ـ در موقع نصب لوله‏ها , درون آن‏ها بايد از مواد خارجي تميز شده باشد . 

 7 ـ 2 ـ 14 ـ پيش بيني لازم براي جلوگيري از انتقال ارتعاشات تجهيزات به شبكه لوله كشي به عمل آيد . 

 7 ـ 2 ـ 15 ـ كليه لوله‏ها با توجه به حالت سرمازاي داخل آن ( بخار , مايع , گاز داغ ) متناسبأ , رنگ‏آميزي يا با نوارهاي رنگي مشخص گردند . 

 7 ـ 2 ـ 16 ـ در موتور خانه ( محل مخزن‏ها و محل‏هاي مورد نياز ديگر براي تخليه سرمازاهاي قابل اشتعال ,) بايد از تجهيزات تهويه كه در حين كار توليد جرقه نكند ( موتور بسته ) بهره جويي گردد . 

 7 ـ 2 ـ 17 ـ نصب سيستم تشخيص نشت شاره سرمازا و اعلام آن در هر يك از سالن‏هاي نگهداري ضروري است . 

 7 ـ 2 ـ 18 ـ كليه قسمت‏هاي متحرك ( چرخ طيار , پروانه‏ها و تسمه‏ها ) همچنين پله‏ها و پاگرد طبقات بايد داراي حفاظ باشد . 

 7 ـ 3 ـ ايمني در پيشگيري از آتش سوزي

 7 ـ 3 ـ 1 ـ لازم است در هر سردخانه بسته به موقعيت , وسعت و نوع سرمازاي مصرفي با نظر كارشناسان سازمان آتش نشاني پايگاه آتش نشاني تأسيس , تجهيزات مناسب نصب و مواد خاموش كن ( پودر خشك , يا دي اكسيد كربن يا مواد كف ساز ) به ميزان مناسب تهيه و در محل‏هاي مناسب در دسترس باشد . 

 7 ـ 3 ـ 2 ـ در هر سردخانه براي مبارزه با آتش غير از تجهيزات پيشگيري بالا لوله كشي آب نيز بايد تعبيه گردد . 

 7 ـ 3 ـ 3 ـ لوله كشي آب آتش نشاني بايد مجهز به تعداد مناسب قرقره شيلنگ در راهروي ارتباطي ( در جاهاي بالاي صفر درجه ) باشد به گونه‏اي كه بتوان از دو نقطه با آتش مبارزه نمود . 

 7 ـ 4 ـ ايمني كاركنان

 7 ـ 4 ـ 1 ـ در هر سردخانه حداقل دو دستگاه سيلندر هواي فشرده با ماسك براي تنفس افراد با گنجايش حداقل هر يك 3 ربع ساعت كار بايد موجود باشد و نيز ماسك , حفاظ چشم , لباس و دستكش مخصوص ( ضد آب ) به تعداد مناسب ضروري است . 

 7 - 4 - 2 - در هر سردخانه وجود لباسهاي حفاظتي شامل لباس گرم , دستكش و كلاه پشمي , كفش و كلاه ايمني به تعداد كاركنان سالنهاي نگهداري ضروري است . 

 7 ـ 4 ـ 3 ـ لازم است پلاك‏ها و گوشي‏هاي مناسب براي حفاظت سيستم شنوايي افرادي كه در معرض صداي بيش از حد مجاز ²⁵ هستند به تعداد مناسب تهيه گردد . 

 7 ـ 4 ـ 4 ـ در داخل كليه سالن‏هاي نگهداري آژيرهاي اعلام خطر كه در فضاي تاريك به خوبي ديده شود و آماده كار باشد نصب گردد تا هرگاه به عللي شخص داخل سالن نياز به كمك داشته باشد بتواند آژير خطر را به صدا در آورد , در ضمن چراغ قرمزي نيز بالاي در سالن‏ها و روي تابلو در محلي كه معمولا تحت مراقبت خدمه سردخانه است روشن شود و شماره اطاقي كه آژير آن به صدا در آمده است مشخص گردد سيستم اعلام خطر بايد با برق و باطري كار كند . 

 7 ـ 4 ـ 5 ـ روشنايي اضطراري براي نشان دادن راه‏هاي خروجي ضروري است و اين سيستم بايد به صورت خودكار بعد از قطع جريان برق با باطري روشن گردد . 

 7 ـ 4 ـ 6 ـ در سردخانه‏هايي كه از انواع گازها مثل دود گوگرد براي جلوگيري از رشد قارچ در انگور بهره جويي مي‏شود پتوي گرم و محل استراحت با شرايط جوي مناسب بايد پيش بيني گردد و همچنين شيرهاي مخصوص شستشوي دهان , گوش و بيني و موادي مانند اسيد بوريك و ساير وسايل بهداشتي و كمك‏هاي اوليه در نظر گرفته شود . 

 7 ـ 4 ـ 7 ـ كاركنان حتي المقدور به تنهايي از كار كردن در هر سالن نگهداري خود داري نمايند و قبل از قفل كردن در هر سالن بايد اطمينان حاصل كنند كه شخصي در سالن باقي نمانده است . 

 7 ـ 4 ـ 8 ـ كاركنان در سردخانه‏هايي با مواد خوراكي سر و كار دارند بايد داراي كارت معتبر گواهي سلامت ( كارت معاينه بهداشتي ) از سازمان‏هاي صلاحيت دار باشند .  و اين كارت به طور دوره‏اي تجديد شود . 

 7 ـ 5 ـ ايمني كالا

 7 ـ 5 ـ 1 ـ سفارش مي‏شود يك حوضچه مورب بلافاصله پس از در ورودي اصلي سردخانه توليدي ساخته شود و اين حوضچه بايد با يك ماده گندزدا پر شود تا چرخ‏هاي وسائط نقليه هنگام عبور از آن گندزدايي گردد . 

 7 ـ 5 ـ 2 ـ در سردخانه‏هاي توزيعي و مبادي ورودي حداقل هر شش ماه يك بار و در ساير انواع سردخانه‏ها پس از هر بار تخليه كامل , هر سالن شستشو و گندزدايي گردد . 

 7 ـ 5 ـ 3 ـ چيدن كالا در سردخانه با توجه به آئين كار شماره 3399 ايران ( روش چيدن كالا در سردخانه مواد خوراكي ) انجام گيرد . 

 7 ـ 5 ـ 4 ـ هر سردخانه بايد داراي مسئول كنترل كيفيت بوده و تحصيلات و تخصص اين فرد بسته به نوع سردخانه مي‏باشد صلاحيت اين فرد يا افراد براي احراز اين سمت طبق قانون بايد مورد تأييد مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران باشد . 

 7 ـ 5 ـ 5 ـ آب مصرفي سردخانه‏ها براي آشاميدن بايد با استاندارد شماره 1053 ايران ( ويژگي‏هاي آب آشاميدني ) مطابقت داشته باشد . 

 7 ـ 5 ـ 6 ـ فاضلاب يا پس آب سردخانه‏ها بايد در شرايط محفوظ و بهداشتي دفع گردد . 

 7 ـ 5 ـ 7 ـ از ورود جريان فاضلاب سردخانه‏ها بدون انجام عمل تصفيه به رودخانه‏ها خودداري شود . 

 7 ـ 5 ـ 8 ـ براي جلوگيري از حشرات در محوطه سردخانه و اطراف بايد طبق سفارش مراجع داراي صلاحيت عمل شود . 

 

 

 

1- در بعضي از سردخانه‏ها علاوه بر نگهداري كالا بعضي از فرآيندها و عمليات مربوط به مواد خوراكي مانند انجماد, جور كردن , قطعه كردن , فيله كردن و نظاير آن نيز مي‏تواند انجام گيرد .  فضاهايي كه در بعضي از سردخانه‏ها علاوه بر موارد فوق مي‏باشد جزو حجم مفيد به حساب نمي‏آيد

2- lift truck

3- Crystalization

4- براي اطلاع بيشتر در مورد فرآيند انجماد و جنبه‏هاي مختلف آن مي‏توان به استانداردها و آيين كارهاي مربوطه مراجعه كرد

5- Blockage

6- Maigre واژه‏اي فرانسوي بوده و به معناي (( ضعيف )) مي‏باشد

7- Generator

8- Refrigerant

9- Compressor

10- Condensor

11- Evaporator

12- Reciever

13- Separator

14- Controls

15- ديواره عايق پيش ساخته كه به آن پانل ساندويچي Prefabricated sandwich panel نيز گفته مي‏شود . عبارت است از : دو لايه خارجي كه معمولا فلزي بوده و داخل آن با دو لايه عايق حرارتي ( معمولا پلي ارتان ) پر شده است

16-Rabits

17- به آيين كار شماره 2730 ايران (( محاسبه بار سرمايي سردخانه مواد خوراكي )) مراجعه شود

18- كمپرسورهاي تازه از نوع مارپيچي (screw) مي‏باشد به گونه‏اي كه با اشغال فضاي كم توليد سرماي بيشتري مي‏نمايد

19- Fins

20- شاره‏هاي سرمازا بايد از انواعي باشند كه به لايه اوزون آتمسفر و محيط زيست آسيبي وارد نياورند

21- 54 Isolation Protection ـ درجه حفاظت سيم پيچي الكتروموتورها را مشخص مي‏كند

22- Pallet truck عبارت است از وسايل ترابري كه در دو نوع با نيروي محركه برقي و غير برقي است

23- Flow switch

24- Dual relief valve

25- 85 دسي بل آ (db_(A)) براي يك نوبت هشت ساعته